بسمه تعالی
گفتمان انقلاب اسلامی ، حضرت امام خمینی (ره) ومقام معظم رهبری
گفتمان ازدیدگاه امام خامنه ای
تعریف گفتمان:
گفتمان، منظومه ای از واژه ها و نشانه هایی است که در پیوند باهم،مجموعه ای معنادار را می آفرینند. این نشانه ها ومفاهیمی هستند که گفتمان های گوناگون می کوشند به آن ها معنا دهند. هر نشانه در درون گفتمان به گونه ای خاص معنا می شود و به یک تثبیت معنایی که موقت است، دست می یابد.
مفهوم گفتمان مانند مفاهیم ،ون ، زبان، ارتباط ، تعامل ، جامعه ، فرهنگ، مفهومی اساساً مبهم است
اصطلاح “گفتمان” معمولا به شکلی از کاربرد زبان مثلا در ی سخنرانی یا زبان گفتاری یا شیوه ی سخن گفتن اشاره دارد. اما از آنجا تر دارد، به کار می گیرند. آنان برآنند که مهؤلفه های اساسی دیگری که این تعریف کماکان تعریفی مبهم و اغل نادقیق اس گفتمان کاوان مفهوم نظری تر “گفتمان” را که حدود و ثغوری خا نظیر این که ،ه کسی، ،گونه،،را و ،ه وق به کاربرد زبان روی می آورد را به مفهوم گفتمان اضافه نمایند.
گفتمان در طول زمان و توسط محققان در رشته های مختلف با معانی متفاوت ولی نزدیک به هم کار برده شده است . دراینجا سه تعریف بسیار مرسوم آن را می آوریم:
1 – گفتمان قطعه ای از زبان با معناست که اجزای آن به نحوی به هم مربوطند و هدف خاصی را دنبال می کنند. «
2 – گفتمان محصول ارتباط و تعامل مباشران گفتگو در بافتی اجتماعی فرهنگی است
3 – گفتمان عمل گفته ( utterance ) یا کنش در مقابل محصول گفته یا متن ( text ) که بازنمای ساخت صوری گفتمان است می باشد.
گفتارها در آن واحد می توانند سه کار انجام دهند که عبارتند از:
1 – کنش بیان( locution)
2 – کنش انجام (llocution )
3 – کنش تاثیر (perlocution )
وظیفه واهداف گفتمان :
وظیفه یا هدف اصلی مطالعه گفتمان عبارت است ازفراهم آوردن توصیفی یکپارچه از سه بعد اصلی گفتمان یعنی:
1 – کاربرد زبان
2 – برقراری ارتباط میان باورها
3- تعامل در موقعیت های اجتماعی
گفتمان در دیدگاه رهبرمعظم انقلاب اسلامی امام خامنه ای:
گفتمان سازی در رأس مطالبات رهبری انقلاب و جزء کلیدی ترین موضوعات کشور است . از نظر ایشان “گفتمان یک جامعه مثل هواست ، همه تنفسش می کنند؛ چه بدانند، چه ندانند؛ ،چه بخواهند، چه نخواهند”
گفتمان یک مفهوم و یک معرف در برهه ای از زمان است که در یک جامعه که همه گیر بشود .
گفتمان یعنی باور عمومی؛ یعنی آن ،تزی که به صورت یک سخنِ مورد قبول عموم تلقی بشود، مردم به آن توجه داشته باشند؛ این با گفتن حاصل می شود؛ با تبیینِ لازم تبیین منطقی، تبیین عالمانه و دور از زیاده روی های گوناگون حاصل می شود؛ با زبان صحیح، با زبان علمی و منطقی و با زبان خوش، بایستی این مطالب را منتقل کرد.
ایشان معتقدند:
چگونگی حصول یک گفتمان در جامعه ، با کارهای دیگر جدای برنامه ریزی نشده، حاصل نخواهد شد؛ بلکه این کاراحتیاج دارد به برنامه ریزی و کارِ فعال و مثل دمیدن پیوسته ی در وسیله ی فشاری است که می تواند آب یا مایه ی حیات یا هوا را به نقاط مختلفی که مورد نظر است ، برساند.
باید دائم با این دم دمید، تا این اشتعال همیشه باقی بماند. این عمل هیچ موقع نباید متوقف بشود و به برنامه ریزی احتیاج دارد.
از نظر ایشان بهترین راه درونی کردن یک ارزش در جامعه تبدیل آن به گفتمان است و با برنا مه های خوب برنامه سازی های خوب می توان گفتمان های مورد نیاز جامعه را که گاهی باید موضوعی را به شکل گفتمان عمومی درآورد تامین و تضمین کنید.
هچنین ایشان معتقدند:
اگر می خواهیم یک خواسته ای تحقق پیدا کند، قدم اول این است که این خواسته را به صورت یک گفتمان پذیرفته شده دربیاوریم
لذا به عنوان مثال، گفتمان هایی مانند گفتمان انقلاب اسلامی ، تولید علم و تمدن اسلامی ، عدالت خواهی و … یکباره و بدون برنامه به وجود نیامدند بلکه به مرور زمان ویا توسط عقلانی در جامعه به وجود آمده اند.
بطور مثال در موضوع اقتصاد مقاومتی، ایشان مقوله ی گفتمان سازی را به عنوان یکی از سیاست های کلی این عرصه ابلاغ کرده اند. همچنین در جلسه ی تبیین این سیاست های کلی درجلسه ی سران قوا در رابطه با این موضوع، بر مقوله ی گفتمان سازی تأکید کردند. در موضوع علم و فناوری نیز ایشان رمز اصلی پیشرف این عرصه در پانزده سال اخیر و همچنین عامل کلیدی برخی موفقیت هایی نظیر نانو را گفتمان سازی در عرصه تولید علم و پیشرف می دانند. علاوه بر این، ایشان در دیدار بااساتید دانشگاه و همچنین در جلسه با حضور دانشجویان ، به طور ضمنی از عدم پیشرفت در مسئله تولید علم و رشد شتاب علمی در کشور گلایه داشتند.
از نظر امام خامنه ای، ایجاد یک فکر، یک گفتمان، یک جریان فکری در جامعه، به دست خواص جوامع است ؛ به دست اندیشمندان جامعه است ؛ آنها هستند که می توانند فکر ملتها را به یک سمتی هدایت کنند که مایه ی نجات ملتها شود.
به عقیده مقام معظم رهبری، در فرایند مذکور ،چند عنصر اساسى و اصلى باید مورد توجه قرار گیرد که عبارتند از:
1- انتخاب جهت صحیح در هر اقدام
2 – استفاده از همه ابزارها ونیروها
3- تمرکز بر روی اولویت ها.
ایشان دراین رابطه می فرمایند:
اول، انتخاب جهت درست است . جهت گیرى را باید درست انتخاب کنیم ؛ این قطب نماست ، این شاخص اصلى است . اگر «چنانچه جهت گیرى را غلط انتخاب کردیم ، درانتخاب جهت گیرى اشتباه کردیم، تلاش مضاعف ما نه فقط ما را به نتیجه نمیرساند ، بلکه ما را از راه دور میکند. دوم، به کارگیرى همه ابزارهائى که در اختیار است . همه ابزارها را، همه نیرو را باید پاى کارآورد. این جهت گیرى ها باید به شکل سیاست هاى عملى در بیاید . باید در خلال این سیاستهاى عملى، آن اهداف کلى و آن جهت گیرى ها تبیین شود و نقش پیدا کند و برجسته شود. سوم، نگاه به اولویتها است ؛ این هم یک عنصر دیگرى است .
کارها زیاداست ، گاهى اوقات نیرو و توان یا سرمایه و منبع مالى به قدر همه نیازها نیست . لذا باید اولویتها را در نظر گرفت اکنون بعد از گذشتن از مراحل انقلاب و نظام اسلامی، در مرحله دولت کشور اسلامی هستیم و برای پیشرف و ایجاد تمدن نوین اسلامی یکی از راهبردها و گفتمان های مهم ایشان که به طور جدی به آن پرداخته اند ؛گفتمان انقلاب اسلامی وحضرت امام خمینی(ه) است.
گفتمان اصلی انقلاب اسلامی درزمان پیروزی انقلاب :
با پیروزی انقلاب اسلامی، گفتمان اصلی نظام کم کم نشانه ها و مفاهیم خود را در یک منازعه سخت گفتمانی با سایرگفتمان ها تثبیت کرد و به یک منظومه معنایی مشخصی دست یافت که مفاهیمی چون جمهوری اسلامی ایران ، ولایت فقیه، فقه و احکام اسلامی، اجتهاد، تعهد، آزادی و عدالت، حمایت از مستضعفین و دیگر نشانه های گفتمانی در آن برجسته گردید.هدف این گفتمان بازسازی جامعه ایرانی بر اساس شریعت اسلامی بود و هرگونه تقلید حداکثری و کورکورانه از غرب رانکوهش می کرد و در برابر اندیشه غربی معتقد بود که ضمن اصالت دادن به اسلام و عدم مستحیل شدن در مفاهیم واندیشه غربی، باید مظروف های مدرنیته را در ظرف اسلام بازسازی کرده تا بتوان از تجربه مثبت تمدن غربی نهایت استفاده را نیز برد.
این گفتمان در برابر اومانیسم، سکولاریسم، ملی گرایی و دموکراسی غربی، بر خدامحوری، سیطره دین بر جامعه وسیاست، حقوق بشر اسلامی تأکید داشته و درعین حال از مفاهیمی چون مردم، جمهوریت، دموکراسی، قانون، آزادی وعدالت نیزبهره می جست.
تأکید این گفتمان بر مبانی دینی و اسلامی و به خصوص مواردی چون جدا نبودن دین از سیاست، استکبارستیزی و دفاع از مستضعفین و غیریت سازی با گفتمان غرب گرایی، خوشایند غرب گرایان قرار نگرفت و از همان ابتدا تلاش هابرای بر هم زدن نظم گفتمانی انقلاب اسلامی موردتوجه مخالفین قرار گرفت. تلاش به منظور طرح مواردی همچون جمهوری اسلامی دموکراتیک، جمهوری ایرانی، در کنار توطئه های ضد امنیتی داخلی و خارجی به تدریج پایه ریزی شد.
در تمامی این شوایط ولایت فقیه به عنوان مرکز گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی به مدیریت شرایط پرداخته و در برابر سایر گفتمان هابا تشکیل زنجیره ای از ارزش ها و اعتقادات دینی و ملی موفق به راهبری نظام جمهوری اسلامی ایران گردید. تأکید بر مفاهیمی مثل هویت بخشی اسلام سیاسی فقاهتی، استکبارستیزی،عدالت و دفاع از مستضعفین وعدم پذیرش غرب به مهم ترین کانون منازعه بین انقلاب اسلامی و غرب تبدیل شد.
حسنعلی نوروزی www.hasanalinorouzi.ir